شناسایی دورگ‌های برتر کیفی در نسل دوم خودباروری در یونجه (Medicago sativa L.) با استفاده از تجزیه GGE بای‌پلات

بهبود کیفیت علوفه به منظور دستیابی به ارقامی با ارزش غذایی بالاتر، یکی از اهداف اصلی در به‌نژادی یونجه محسوب می‌شود. هدف از این آزمایش ارزیابی ترکیب‌پذیری و هتروزیس برای صفات کیفیت علوفه شامل؛ نسبت برگ به ساقه، میزان پروتئین خام، میزان کربوهیدرات‌های محلول، خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی در اینبرد‌های جزئی انتخاب شده از نسل دوم خودباروری هشت اکوتیپ یونجه بود که در قالب یک طرح تلاقی نیمه دی‌آلل اجرا شد. بذرهای 28 دورگ نسل F1 همراه با والدین در دو مکان (کرج و اراک) کشت و به مدت دو سال (1394و 1395) مورد ارزیابی قرار گرفته و از روش گرافیکی GGE biplot برای تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس گریفینگ، میانگین مربعات ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی، برهم‌کنش ترکیب‌پذیری خصوصی با محیط برای کلیه صفات گیاهی در سطح احتمال یک درصد و برهم‌کنش ترکیب‌پذیری عمومی با محیط برای نسبت برگ به ساقه (در سطح احتمال پنج درصد)، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی (در سطح احتمال یک درصد) معنی‌دار بودند. روش گرافیکی GGE biplot نشان داد که والد سیلوانا دارای بیشترین ترکیب‌پذیری عمومی مثبت و والد کوزره و رهنانی دارای بیشترین مقدار ترکیب‌پذیری عمومی منفی برای نسبت برگ به ساقه، میزان پروتئین، میزان کربوهیدرات‌های محلول و خاکستر بودند و برای الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی والد نیک شهری بیشترین ترکیب‌پذیری عمومی مثبت را داشتند. ترکیب‌پذیری خصوصی ناشی از دو والد خاص، قهاوند با سیلوانا برای کلیه صفات مطلوب بیشترین مقدار را داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین والدین مورد ارزیابی، تنوع و هتروزیس کافی برای بهبود کیفیت علوفه وجود دارد، بنابراین امکان استفاده از خودباروری و تلاقی بین اینبرد‌های جزئی منتخب (S2) جهت بهره‌برداری از پدیده هتروزیس برای ارتقای کیفیت علوفه در یونجه، از طریق تلاقی‌ بهترین سینگل‌کراس‌ها و تولید هیبرید‌های دوگانه با تولید هیبرید‌های آزاد وجود دارد.